اردبیل
شهر معروف ترک زبان اَردَبیل یا اَردِبیل یکی از شهرهای بزرگ ایران می باشد شهرستان اردبیل در شمال غربی ایران در منطقه آذربایجان قرار دارد.
نام های قدیمی شهر اردبیل
این کلان شهر در قبل و پس از اسلام دارای نام های مختلفی می باشد. به طوری که این شهر در زمان تیمورخان ، به نام “دارالارشاد” و در زمان پادشاهان صفوی “دارالامان” نامگذاری می شد. و به نام های دیگری از جمله “دارالملک”،”دارالعرفان”هم معروف بود. در زمان باستان نام اردبیل، آرتاویل به معنای شهر مقدس بود.
کلمه “اردبیل” یک اسم ایرانی است ولی در زمان اوستا این نام از واژه “آرتا” به معنای مقدس گرفته شده است. که در زبان پارسی میانه در زمان زمان شاهنامه به واژه “آرد” تغییر پیدا کرد این واژه در کلماتی مثل اردشیر، اردوان، اردستان، اردکان به کار رفته است. و واژه “ویل” به معنای شهر ، شهرستان می باشد.
مردم تالش شهر اردبیل را “ارده‌ویل” یا “ارته‌ویل” می نامند. و منطقه ویلکیج یا نمین و آستارا، به اردبیل “آرتاویل” یا “آرده‌ویل” می گویند، به معنای “شهر ارته” است. “ارته”، در ایران باستان، به معنایی قانون نظم و آفرینش در زمان پیش از آیین زرتشتی است.
و در آیین زرتشتی به صورت “اشه” درآمده است، به معنی قانون راستی و داد که نشانگر پویایی تکامل است. همچنین “ارد یا ارته”، از ایزدان زرتشتی می باشد که پاسدار راستی و داد است.
ریشه نام اردبیل در زبان فارسی
در زبان پارسی میانه و زبان محلی تالشی “ویل” بمعنی شهر، شهرستان یا آبادی است و با پیشرفت شهر اردبیل و بزرگ شدن شهر به ان “ویلات” هم می گفتند به‌صورت جمع “ویلات” به معنای محال (محال به مناطقی اطراف شهرها یا داخل استان‌ها اشاره دارد که با شهرها و شهرستان‌ها همسایگی دارند. این مناطق ممکن است دارای جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی دارد.)،
سامانهٔ شهری گسترده (به معنای سامانهٔ شهری با جمعیت وسیع و گسترده است که شامل مناطق مسکونی و تجاری که در حال پیشرفت است )وآباد کاربرد دارد. در زبان پارسی حروف برخی اسامی تغییر پیدا کرده مانند حرف “و” به حرف “ب” تغییر یافته، مانند “کوه سه وه لان” به “کوه سه به لان یا سبلان” و یا “شهر توریز” به “شهر تبریز” می گویند.
نقش جاده ابریشم در اردبیل
بیشتر شهرت و اهمیت این شهر به خاطر وجود جاده ابریشم است. که دلیلی برای توسعه اقتصادی برای مردم اردبیل بود. همچنین در زمان های گذشته چند تا از پادشاهان آن زمان در این شهر سکونت داشتند و مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی موسس فرقه صفویه نیز در این شهر می باشد.
اردبیل در زمان پادشاهان صفوی از اهمیت خاص سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار بود. در زمان حکومت صفوی، حاکمان آن زمان تشکیل دولت دادند و هرج و مرج های موجود در آن زمان را سروسامان دادند و یک حکومت دینی و مذهبی را برپا کردند.
